Sześć kilometrów od południowego wybrzeża wyspy, na wysokim wzgórzu opasanym rzeką Maroni, w epoce neolitu, ok. 7000 lat p.n.e. osiedlili się ludzie, którzy zbudowali na zboczach osobliwe i nietypowe dla nas obiekty architektury.

O pochodzeniu, migracjach i kulturalnych tradycjach tych ludzi nie ma praktycznie żadnych informacji. Nie byli oni kontynuatorami wcześniejszej kultury Cypru i nie stali się poprzednikami kultur późniejszych. Zbudowawszy na wzgórzu miasto przeżyli tam tysiąc lat pozostawiając ślady swego pobytu, a potem zniknęli gdzieś na zawsze, nie wiadomo gdzie i dlaczego.

Cypr | Chirokitia – stanowisko archeologiczne

Cypr | Chirokitia – stanowisko archeologiczne (Khirokitia - Larnaca - Zypern by wiseguy71 na licencji CC BY-SA 2.0)

Prace wykopaliskowe

We współczesnej nauce tę tajemniczą cywilizację przyjęto nazywać „neolityczną, przedceramiczną kulturą Cypru”. Samo osiedle otrzymało nazwę Chirokitia – od nazwy wsi leżącej dzisiaj u stóp wzgórza. Osiedle Chirokitia zostało odkryte w 1934 r., a w latach 1936-1946 prowadzono tutaj prace wykopaliskowe. Obecny stan wykopalisk rozpoczął się w 1970 r., ale badania przerwano w związku z konfliktem grecko-tureckim. Dopiero w 1977 r. francuska ekspedycja archeologiczna ponownie zajęła się neolityczną Chirokitią oraz badaniem znalezionych tam artefaktów.

Badania archeologiczne odkryły unikatowy obraz budowy osiedli i architektury epoki neolitu. Nie była to zwykła osada, ale protomiasto, będące zwartym kompleksem architektonicznym, zawierającym budynki mieszkalne i gospodarcze, potężny mur oddzielający od świata zewnętrznego oraz trzyprzęsłową, wyłożoną kamieniami drogę-schody, prowadzące od podnóża wzgórza na jego szczyt, wznoszący się na 200 m nad równiną.

Neolityczne miasto

Neolityczne miasto zajmowało cały południowy skłon wzgórza, malowniczo opuszczając się trzema tarasami ku brzegowi rzeki i rozkładając się wzdłuż niej, w dolinie.

Wokół miasta wzniesiony był mocny kamienny mur, grubości 2,5 m. Nie wiadomo dokładnie, jaka była jego wysokość – najwyższy zachowany do dzisiaj poziom wynosi 3 m. W trakcie wykopalisk odkryto 48 budowli, jednak jest to jedynie mała część ogromnego, jak na owe czasy, osiedla, liczącego, prawdopodobnie, tysiące domów. Niezwykle interesująca jest konstrukcja budynków. Są to zbudowane z miejscowego kamienia budynki, okrągłe w planie tolosy o średnicy zewnętrznej od 2,3 m do 9,2 m i wewnętrznej – od 1,4 m do 4,8 m. Wnętrza dużych budynków były wylepione gliną, przy czym zabieg ten powtarzano okresowo; w niektórych domach naliczono do 10 warstw. Wokół każdego większego budynku były małe, okrągłe przybudówki, prawdopodobnie gospodarczego przeznaczenia.

Przez długi czas uważano, że dachy neolitycznych budynków było w kształcie kopuł, z kamieni, gliny i cegieł. Niedawne znaleziska resztek płaskiego dachu podważyły tę teorię. Charakterystyczną cechą życia ludzi z neolitu było grzebanie swoich zmarłych nie w specjalnie w tym celu przygotowanym miejscu, ale wprost pod podłogą swojego mieszkania. Zmarłego układano w wykopanej w podłodze jamie, czasem przyciskając go kamieniem, zasypywano i wyrównywano podłogę, i życie toczyło się dalej… Dlaczego ludzie tamtej epoki trzymali swoich zmarłych możliwie blisko siebie, swoich rodzin, domowego ogniska – nie wiadomo.

Cypr | Chirokitia wpisane jest na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO

Cypr | Chirokitia wpisane jest na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO (Khirokitia - Larnaca - Zypern by wiseguy71 na licencji CC BY-SA 2.0)

Mieszkańcy Chirokitii

Wzrost mieszkańców Chirokitii był niewielki – mężczyźni osiągali przeciętnie 161 cm, a kobiety – 151 cm. Długość życia, jak ustalono na podstawie zachowanych grobów, wynosiła ok. 35 lat dla mężczyzn i 33 lata dla kobiet. Nie znaleziono ani jednego grobu człowieka starego, co jest rzeczą dziwną, jako że wciągu tysiąca lat życia społeczności w jednym miejscu, powinno się znaleźć przynajmniej kilka przypadków długowieczności. Wiele jest za to grobów dzieci, co świadczy o ich wysokiej umieralności.

Nie znaleziono na terenie osiedla żadnych miejsc kultowych, z czego wyciągnięto wniosek, że w neolitycznej społeczności Chirokitii nie istniała religia ani kult w dzisiejszym rozumieniu. Trzeba podkreślić, że obróbka i polerowanie wyrobów kamiennych stały na wysokim poziomie i stanowiły charakterystyczną cechę neolitycznej kultury przedceramicznej.

Prawie wszystkie naczynia były wykonane z zielono-szarego andezytu, kamienia wulkanicznego pochodzenia. Znaleziono w osiedlu sierpy, groty strzał i inne przedmioty wykonane z obsydianu, który nie jest naturalnym kamieniem cypryjskim. Może to świadczyć o kontaktach handlowych z Azją Mniejszą i Północną Syrią, co możliwe było jedynie drogą morską.

Cypr | Chirokitia było zwartym kompleksem architektonicznym, zawierającym budynki mieszkalne i gospodarcze

Cypr | Chirokitia było zwartym kompleksem architektonicznym, zawierającym budynki mieszkalne i gospodarcze (View, Khirokitia (Cyprus) by Monika na licencji CC BY-SA 2.0)

Mieszkańcy Chirokitii zajmowali się rolnictwem, o czym świadczą ostrza sierpów, ręczne żarna i kamienie do obróbki zboża. Groty strzał i włóczni są dowodem na zdobywanie pożywienia poprzez polowanie. Możliwe, że istniała tam również hodowla zwierząt – znaleziono kości jeleni, owiec, kóz i świń, chociaż nie koniecznie musiały to być zwierzęta udomowione.

Uczeni nie potrafią wyjaśnić, dlaczego mieszkańcy Chirokitii, osiedliwszy się w siódmym tysiącleciu przed naszą erą na malowniczym wzgórzu nad rzeką, przeżyli tam tysiąc lat, zbudowali swoje miasto, osiągnęli szczyty rozwoju kamiennej kultury przedceramicznej, a potem bez śladu i na zawsze zniknęli z nieznanych przyczyn. I dopiero za półtora tysiąca lat to miejsce na nowo zostało zasiedlone przez ludzi, którzy przynieśli ze sobą nową kulturę neolityczną.

Cypr | Kamienna droga-schody, prowadząca od podnóża wzgórza na jego szczyt

Cypr | Kamienna droga-schody, prowadząca od podnóża wzgórza na jego szczyt (Up, Khirokitia (Cyprus) by Monika na licencji CC BY-SA 2.0)

Zainteresują Cię również

Słone Jezioro Larnaka Słone Jezioro Larnaka
Na południu Cypru znajdują się dwa słone jeziora. Jedno z nich, będące rezerwatem przyrody o wyjątkowym, naturalnym...
Zamek Hrabiego Draculi Zamek Hrabiego Draculi
Chyba nie ma świecie osoby, której Rumunia, a w szczególności Transylwania, nie kojarzyłaby się z legendarnym...
Park Archeologiczny Kato Pafos Park Archeologiczny Kato Pafos
Jedną z największych atrakcji, jakie oferuje odwiedzającym go turystom miasto Pafos, jest bez wątpienia wizyta w...
Kwestia Cypru Północnego Kwestia Cypru Północnego
Konflikt cypryjski jest jedną z najbardziej skomplikowanych kwestii politycznych we współczesnej Europie. Rozgrywa...
Historia Hiszpanii Historia Hiszpanii
Nazwa „Półwysep Iberyjski” pochodzi od Iberów, którzy zamieszkiwali tereny Hiszpanii 1000 lat p.n.e. Następnie na...
Praga Praga
Idealnie harmonizujące ze sobą historyczne i nowoczesne style architektoniczne, wspaniałe mosty, niezapomniane...